Unutmak insanların en yeteneksiz oldukları konulardan biri. Unutmak istediklerini unutamadıkları gibi, unutulmaması gerekenleri de hatırlamakta güçlük çekiyorlar. Sonuçta su çatlağını buluyor.
Bunları yazarken kafamdan “difficulties in automatic spell checking for agglutinative languages” diye bir şey geçiyor olması ise konunun bir başka boyutu. Bari oradan başlayayım yazmaya
Ben çocukken “Türkçe yazıldığı gibi okunur, Dünya’nın en kolay dillerinden biri” gibi bir BS okullarda sürekli pompalanırdı. Eğitimin gittikçe kötüleştiğini düşününce merak adiyorum, hala aynı saçmalığı anlatıyorlar mı yoksa bunu bile anlatamayacak kadar mı kötüleşti durum acaba diye. Türkçe, yazıldığı şekilde okunmadığı gibi Dünya’da çok daha kolay okunan yazılan diller var. Tabii bu hikaye harf devriminin gerekçesi olarak anlatılırdı.
Yalan söylemeyi tembellikten sevmediğimi hep anlatırım. İnsan yalan söyleyince kime ne yalan söylediğini, söylediği yalanlarda anlattığı alternatif ortamın kendi içinde uyumunu v.s. takip etmek zorunda. Ona harcayacak enerjim yok. Anlaşılan o ki toplumlar kendilerine, çevrelerine ve yetiştirdikleri çocuklarına yalan söylerken bu basit durumu unutuyorlar. Öte yandan, Agatha Christie’nin, Poirot’ya söylettiği gibi gerçeğin ortaya çıkmak gibi bir huyu var.
- En klasik yalanlardan olarak; Amerika (İngiltere de bu arada) sömürgelerini “white man’s burden” dolayısıyla işgal etmedi, o aç gözlerini doyurma çabasıydı.
- Nedense herkesin farkında değil gibi yaptığı; Osmanlı haraca bağladığı toplumlara o kadar bağımlıydı ki, o toplumların çocuklarını devşirmek yetmedi, haraç olarak aldığı paralarını çoğu durumda eritip akçe olarak yeniden darp etmeye bile gerek görmedi.
- Ne bileyim; Vladimir Ilyich İngiltere ve Almanya’nın yardım ve çabalarına rağmen devrimin başlangıcını kaçırmıştı.
- Daha garibi; Taiwan aslında bağımsızlık istemiyor, resmi politikaları “ana karadaki isyancıların, adaya çekilmiş gerçek Çin yönetimine teslim olması gerektiğini” söylüyor.
- Ve tabii; Bütün imparatorluklar sömürü üzerine kurulur, insan, para, toprak v.s. kaynaklar karşılığı barış ve huzur, aslında Pax Romana sağlama vaadiyle yayılırlar.
- Ha bu arada; Orta Asya’daki iç deniz kuruyalı milyonlarca yıl oluyor.
Saydıkça bitmez bunlar. Ama bir nokta önemli, sen imparatorluk rüyası görüyorsan komşun uyuyamaz kolay kolay. Mümkünse de seni uyandırmak için elinden geleni yapar.
Şimdi, eklemeli dillerden buraya nasıl geldik diye dönüp bakınca; Bizim muhtemelen şanslı olduğumuz bir nokta var. Belki de kültürel kökenin yapısı dolayısıyla, Türkçe eklemeli bir dil olarak yaşadığı gibi bir şekilde yabancı kelimeleri de sağını solunu çekiştirerek eklemeli olarak kullanmayı başarmışız. Dolayısıyla daha birinci ikinci sınıfta öğretilen “Türkçe’nin harika özellikleri” olan büyük sesli uyumu, küçük sesli uyumu, sessizlerin eke göre değişmesi v.s. bir sürü kuralın sürekli istisnaları var. Ve farkında değil çoğunluk ama Türkçe yazıldığı gibi okunmuyor. Yazıldığı gibi okunsa yabancılar kelimeleri o kadar garip telaffuz etmezlerdi. Bir tek “a”, bir tek “e” yok, hele “ğ” var ama yok.
Hayatındaki şanssızlıklardan biri beni sınıfında bulmak olan, ilkokul öğretmenime sorduğum gibi “anne” büyük sesli uyumuna uymuyorsa, çocukların da ağzından çıkan ilk laf buysa, biz Türkçe konuşmayan çocuklar olarak mı doğuyorduk acaba? Gerçekten, İstanbul Türkçesi olarak 14. yüzyıl civarında “ana”‘nın deformasyonuyla ortaya çıkmış bir kelime.
Rahatsız olduğum bir nokta var, mesela burada çok belirginleşen. Ataerkil bir toplum olarak çocukları babasının adıyla, soyuyla, milletiyle anıyoruz. Ama o çocuklar yüzlerce yıl annelerinin kucağında, kucağında değilse bile son zamanlardaki gibi, kontrolünde büyümüşler. O anneler dilleri dönmediği ya da kulaklarını tırmaladığı için, ana yerine āne demişler. Zaten özellikle İstanbul’da okumuş kesim doğrudan mader demeyi tercih ediyor (Refik Halit’in yalancısıyım ama o doğru söylemiştir). Bu ortamda ne olduğunu inkar ede ede nereye kadar gidilir bilmiyorum. Son planda su çatlağını buluyor.
Yoksa devlet planlamasıyla, bir anda bütün Osmanlı milletlerine “Türk” etiketi yapıştırıp, etiketin tutmayacağı ilk günden görünenleri dışlayıp bir kültür oturtulmaya çalışılmış da sonuçları ortada sanki. Yoksa neden kendini solcu sanan faşistlerimizi, hatta ırkçılarımızı tedavi etmiyoruz? Bu saçmalık bize doğal geldiğinden olmasın sakın?
